اوکراین، به‌عنوان یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از نظر منابع معدنی، همواره در مرکز توجه قدرت‌های بزرگ قرار داشته است. پس از جنگ روسیه و اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، موقعیت منابع طبیعی اوکراین به یکی از مسائل کلیدی در مذاکرات بین‌المللی تبدیل شده است. در این میان، ایالات متحده آمریکا به دنبال دسترسی به ذخایر عظیم معدنی اوکراین است. که برای صنایع دفاعی، فناوری و انرژی‌های تجدیدپذیر آمریکا اهمیت حیاتی دارند. این مقاله تمامی جوانب توافقات احتمالی، رقابت میان قدرت‌ها و نقش منابع معدنی اوکراین در معادلات ژئوپلیتیکی مورد بررسی قرار می گیرد.
پیش از جنگ، منابع معدنی اوکراین سهمی معادل ۶.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشور را تشکیل می‌دادند و ۳۰ درصد از صادرات اوکراین را شامل می‌شدند. این کشور دارای ذخایری ارزشمند از جمله تیتانیوم، لیتیوم، گرافیت و عناصر کمیاب خاکی است. که در صنایع مختلف از جمله هوافضا، خودروسازی و تولید باتری‌های لیتیوم-یونی کاربرد بسیار گسرتده ای دارند.
با این حال، جنگ موجب شده که حدود ۴۰ درصد از ذخایر معدنی اوکراین، به‌ویژه در مناطق شرقی مانند دونباس و زاپوریژیا، تحت کنترل روسیه قرار بگیرد. این امر نه‌تنها عرضه مواد اولیه حیاتی را مختل کرده، بلکه موجب تشدید رقابت بین آمریکا، روسیه بر سر این منابع شده است.
طبق گزارش منابع دولتی اوکراین، این کشور در حال امضای توافقی با ایالات متحده است. که به آمریکا اجازه می‌دهد به ذخایر معدنی اوکراین دسترسی داشته باشد. این توافق در ازای دریافت کمک‌های نظامی تضمین‌شده از سوی آمریکا در حال شکل‌گیری است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اعلام کرده است. که این توافق به آمریکا امکان بازیابی سرمایه تسلیحاتی خرج شده در اوکراین را می دهد.
با این حال، تنش‌ها بین دو کشور بر سر این توافق افزایش یافته است. ترامپ در سخنان اخیر خود ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین را «دیکتاتور» خوانده و نقش اوکراین را در مذاکرات با روسیه را کمرنگ نموده است. این وضعیت باعث نگرانی‌هایی در کی‌یف شده است. با توجه وابستگی اوکراین به حمایت آمریکا، هرگونه تنش در روابط با آمریکا ،اقتصاد و امنیت اوکراین را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
روسیه، که بخش قابل‌توجهی از مناطق معدنی اوکراین را تحت کنترل دارد، به‌شدت با این توافق مخالف است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کرده که کشورش آماده است منابع معدنی خود را در قالب پروژه‌های مشترک با آمریکا به اشتراک بگذارد. او همچنین پیشنهاد همکاری در زمینه تولید آلومینیوم و استخراج عناصر کمیاب خاکی در سیبری را مطرح کرده است.
این تغییر رویکرد روسیه از سیاست‌های قبلی کرملین، که همواره بر حفظ کنترل کامل بر منابع معدنی تأکید داشت، نشان‌دهنده افزایش رقابت اقتصادی و استراتژیک با آمریکا است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اظهار داشته که “آمریکا به‌شدت به این منابع نیاز دارد و روسیه ذخایر عظیمی از آن‌ها را در اختیار دارد.”
چین بزرگ‌ترین تولیدکننده و پردازشگر عناصر کمیاب خاکی در جهان است. که حدود ۵۰ تا ۷۵ درصد از عرضه جهانی این مواد را تحت پوشش خود قرار داده است. از طرفی آمریکا و اروپا به‌دنبال کاهش وابستگی خود به چین در این حوزه هستند. در دسامبر ۲۰۲۴، چین صادرات برخی از این مواد را به آمریکا ممنوع کرد. که این امر به نوعی منجر به اعمال تعرفه های سنگین دولت ترامپ بر چین درفوریه ۲۰۲۵ شد. با توجه به این شرایط، توافق با اوکراین به آمریکا کمک کند تا نیازهای خود را از منابع جایگزین تأمین نموده و وابستگی خود را به چین بخ حداقل کاهش دهد.
فراتر از رقابت ژئوپلیتیکی، منابع معدنی اوکراین برای آینده انرژی پاک نیز حیاتی هستند. سازمان جهانی هواشناسی (WMO) اعلام کرده است که برای دستیابی به اهداف کربن‌زدایی تا سال ۲۰۳۰، میزان استخراج مس، لیتیوم، نیکل و کبالت باید سه برابر شود. این نیاز جهانی به معنای افزایش ۵۰ معدن لیتیوم، ۶۰ معدن نیکل و ۱۷ معدن کبالت در سراسر جهان خواهد بود.
در این زمینه، منابع اوکراین می‌توانند نقشی کلیدی در تأمین مواد اولیه برای انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های ذخیره‌سازی ایفا کنند.
| عنوان | قیمت (تومان) | درصد تغییرات | تاریخ بروزرسانی |
|---|---|---|---|
| عنوان: دلار | قیمت (تومان): 98,250 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 20:55 |
| عنوان: يورو | قیمت (تومان): 106,610 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 21:00 |
| عنوان: درهم امارات | قیمت (تومان): 27,010 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 21:00 |
| عنوان: پوند انگلیس | قیمت (تومان): 127,400 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 21:00 |
| عنوان: لیر ترکیه | قیمت (تومان): 2,585 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 21:00 |
| عنوان: یوان چین | قیمت (تومان): 13,590 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 21:00 |
| عنوان: ین ژاپن | قیمت (تومان): 65,810 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
| عنوان: دلار کانادا | قیمت (تومان): 69,060 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
| عنوان: دلار استرالیا | قیمت (تومان): 62,540 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
| عنوان: فرانک سوئیس | قیمت (تومان): 112,190 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
| عنوان: افغانی | قیمت (تومان): 1,405 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
| عنوان: دینار عراق | قیمت (تومان): 70 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
| عنوان: روبل روسیه | قیمت (تومان): 1,200 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
| عنوان: بات تایلند | قیمت (تومان): 2,932 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
| عنوان: درام ارمنستان | قیمت (تومان): 252 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
| عنوان: روپیه هند | قیمت (تومان): 1,137 | درصد تغییرات: 0 | تاریخ بروزرسانی: 00:00 |
و در نهایت طی 48 ساعت بعد از فشارهای مکرر رسانه ای و اقتصادی آمریکا بر دولت اوکراین، زلنسکی مجبور به پذیرش درخواست آمریکا شد. در این توافق دولت آمریکا بدون ارائه هیچ گونه ضمانتی در خصوص حمایت نظامی اوکراین مجوز بهره داری از منابع اوکراین را بدست آورد. تنها بیانیه آمریکا در این خصوص، لفظ ” اوکراین آزاد، مستقل و امن” بود.
تلاش آمریکا برای دستیابی به منابع معدنی اوکراین بخشی از رقابت ژئوپلیتیکی گسترده‌تری است. که روسیه و چین را نیز درگیر کرده است. این منابع نه‌تنها برای صنایع نظامی و فناوری، بلکه برای گذار جهانی به انرژی‌های پاک نیز اهمیت دارند. در حالی که توافق احتمالی آمریکا و اوکراین می‌تواند به تقویت همکاری‌های دو کشور منجر شود، اما نگرانی‌هایی در مورد اثرات آن بر آینده اقتصادی و امنیتی اوکراین نیز وجود دارد. از سوی دیگر، موضع روسیه و پیشنهاد پوتین برای واگذاری بخشی از منابع به آمریکا نشان می‌دهد که رقابت بر سر این منابع به‌زودی پایان نخواهد یافت.
