جنگ تعرفه‌ای آمریکا و چین و تاثیر آن بر بازار فولاد

جنگ‌های تجاری بین دو ابرقدرت اقتصادی

در چند سال گذشته، جهان شاهد یکی از پیچیده‌ترین و گسترده‌ترین جنگ‌های تجاری بین دو ابرقدرت اقتصادی، یعنی ایالات متحده آمریکا و چین بوده است. این جنگ تجاری، که با تمرکز ویژه بر صنعت فولاد آغاز شد. که پیامدهایی عمیقی بر زنجیره تامین جهانی، قیمت‌ها، سیاست‌های تجاری کشورها داشته است. صنعت فولاد به عنوان یکی از بخش‌های حیاتی هر اقتصاد صنعتی، به شدت تحت تاثیر این جنگ تجاری قرار گرفته است. در پی این جنگ تعرفه ای، قیمت و مسیر صادرات و استراتژی‌های تولید چالش های را  تجربه کرده است. در این مقاله، با بررسی دقیق روند اعمال تعرفه‌ها، تاثیرات این اقدامات بر بازار جهانی فولاد و بازار ایران، به دقت مورد ارزیابی قرار می گیرد.

آغاز تنش‌های تجاری در دوره اوباما

اولین گام‌های مقابله آمریکا با واردات فولاد ارزان چین، در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما برداشته شد. در این دوره، رشد سریع تولید فولاد در چین، منجر به صادرات گسترده و با قیمت پایین به کشورهای مختلف از جمله آمریکا شد. تولیدکنندگان فولاد آمریکایی که توان رقابت با قیمت‌های پایین چینی را نداشتند، از دولت درخواست کمک کرد. دولت اوباما در پاسخ، تعرفه‌های ضد دامپینگ و جبرانی تا بیش از ۲۶۰ درصد بر برخی محصولات فولادی وارداتی از چین وضع کرد. که این اقدام زمینه‌ساز تشدید تنش‌های اقتصادی با چین شد.

قیمت میلگرد سایز 16 امروز

جدول زمانی تعرفه های اعمال شده بر چین توسط دولت ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری

ژانویه تا آوریل 2025 – اوج تنش‌های تجاری

۲۰ ژانویه

 ترامپ سیاست تجاری «اول آمریکا» را امضا کرد. این سیاست شامل تحقیق درباره کسری تجاری آمریکا و پیشنهاد تعرفه‌های مکمل جهانی بود.

۱ فوریه

 فرمان اجرایی اعمال تعرفه ۱۰ درصدی بر واردات چین با هدف مقابله با قانون معافیت de minimis صادر شد. طبق قانون معافیت حداقلی 800 دلاری، چین محموله های با ارزش کمتر از 800 دلار را بدون تعرفه گمرکی به آمریکا صادر می کرد.

۴ فوریه

 تعرفه ۱۰ درصدی اجرایی شد. چین نیز در پاسخ، تعرفه‌هایی بر زغال‌سنگ، گاز طبیعی، نفت خام، ماشین‌آلات کشاورزی و خودروها اعمال کرد. همچنین کنترل صادرات ۲۵ ماده معدنی کمیاب را اجرایی نمود.

۷ فوریه

 اجرای لغو معافیت de minimis به حالت تعلیق درآمد.

۱۰ فوریه

 ترامپ تعرفه ۲۵ درصدی برای واردات فولاد و افزایش تعرفه آلومینیوم از ۱۰ به ۲۵ درصد را اعلام کرد. هم‌زمان، تعرفه‌های چین بر کالاهای آمریکایی اجرایی شد.

۱۳ فوریه

 برنامه «تعرفه‌های متقابل منصفانه» برای مقابله با تجارت‌های غیرمتقابل و مالیات‌های تبعیض‌آمیز امضا شد.

۲۱ فوریه

محدودیت سرمایه‌گذاری چین در زیرساخت‌های حیاتی، فناوری و انرژی آمریکا به دلایل امنیت ملی وضع شد.

مارس 2025 – تشدید جنگ تعرفه‌ای

۳ مارس

تعرفه آمریکا بر کالاهای چینی به ۲۰٪ افزایش یافت.

۴ مارس

 چین در واکنش، تعرفه‌هایی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد بر محصولات کشاورزی آمریکا مانند مرغ، گندم، سویا، گوشت و لبنیات اعمال کرد.

۲۶ مارس

 تماس تصویری میان نمایندگان ارشد آمریکا و چین صورت گرفت، اما نشانه‌ای از آغاز مذاکرات رسمی دیده نشد. ترامپ پیشنهاد کاهش تعرفه در ازای توافق بر سر برنامه تیک‌تاک را مطرح کرد.

۲۶ مارس

ترامپ تعرفه ۲۵٪ بر خودروها و قطعات وارداتی از سراسر جهان را اعمال کرد.

آوریل 2025 – اوج سخت‌گیری و رکورد تعرفه‌ها

۲ آوریل

 تعرفه جدید ۳۴ درصدی بر واردات چین اعمال شد؛ معافیت حداقلی 800 دلاری نیز دوباره لغو شد. نرخ نهایی تعرفه به ۵۴٪ رسید. همچنین تعرفه جهانی ۱۰٪ برای همه کالاها معرفی شد.

۳ آوریل

 تعرفه ۲۵٪ خودرو اجرایی شد.

۴ آوریل

 چین با تعرفه ۳۴٪ بر کالاهای آمریکایی، اعمال محدودیت بر صادرات ۷ ماده معدنی و تحریم ۳۰ شرکت آمریکایی درواکنش نشان داد.

۵ آوریل

 تعرفه جهانی ۱۰٪ آمریکا اجرایی شد.

۸ آوریل

 تعرفه متقابل آمریکا بر چین به ۸۴٪ رسید. معافیت حداقلی 800 دلاری نیز به ۹۰٪ افزایش یافت.

۹ آوریل

 تعرفه نهایی آمریکا بر چین به ۱۰۴٪ رسید. سپس ترامپ تعرفه متقابل را به ۱۲۵٪ افزایش داد. چین هم تعرفه متقابل خود را به ۸۴٪ رساند.

۱۰ آوریل

 کاخ سفید اعلام کرد که تعرفه ۱۲۵٪ جدید، جدا از تعرفه‌های قبلی (۲۰٪ و ۸۴٪) اعمال می‌شود؛ در نتیجه نرخ نهایی به ۱۴۵٪ رسید.

۱۱ آوریل

چین نیز تعرفه خود بر آمریکا را به ۱۲۵٪ رساند و اعلام کرد که دیگر به افزایش تعرفه‌ها پاسخ نخواهد داد.

۲ می

معافیت حداقلی 800 دلاری برای بسته‌های چینی به طور رسمی لغو شد.

مهم ترین اهداف ترامپ از اعمال تعرفه های سنگین

دستیابی به توافق‌های تجاری بهتر

هدف

فشار بر کشورهای دیگر (دوستان و دشمنان) برای مذاکره و ارائه امتیازهای تجاری به آمریکا.
اقدام

اعمال تعرفه 10٪ بر همه کشورها و تعرفه‌های متقابل بر 60 کشور که به‌زعم ترامپ بدترین تخلف‌کنندگان هستند.
نتیجه

در پی این استراتژی مذاکرات با کشورهایی مثل ژاپن و کره جنوبی آغاز شده است، بنابراین ترامپ احتمالاً در مسیر دستیابی به برخی توافق‌ها قرار دارد.

تقویت صنایع داخلی آمریکا

هدف

بازگشت کارخانه‌ها و اشتغال به داخل کشور (reshoring) و تقویت پایگاه صنعتی داخلی.
چالش

سیاست‌های تعرفه‌ای ناپایدار و قابل تغییر باعث تردید سرمایه‌گذاران و صنایع شده است.
نتیجه

هدف در ظاهر منطقی است، اما بی‌ثباتی تصمیمات، اجرای آن را دشوار کرده است.

مقابله با چین

هدف

فشار مستقیم بر چین به‌عنوان بزرگ‌ترین منشأ کسری تجاری آمریکا.
اقدام

حفظ تعرفه‌ها بر چین در حالی‌که برای سایر کشورها وقفه 90 روزه قائل شده است.
نتیجه

نبرد تجاری پرریسک و چالشی که ممکن است به انزوای آمریکا از متحدانش منجر شود، ولی در راستای هدف اعلام‌شده ترامپ پیش می‌رود.

افزایش درآمد دولت از طریق تعرفه‌ها

هدف

تأمین بودجه برای کاهش مالیات‌ها، پرداخت بدهی ملی و برنامه‌های دولتی از محل درآمد تعرفه‌ای.
برآورد

تعرفه 10٪ در 10 سال آینده حدود 2 تریلیون دلار درآمد ایجاد کند.
نتیجه

این سیاست در کوتاه مدت درآمدهای برای دولت آمریکا دارد. که در بلند مدت منجر به کاهش واردات کالا به آمریکا می شود.

کاهش قیمت برای مصرف‌کننده آمریکایی

هدف

با افزایش تولید داخلی و رقابت، قیمت‌ها برای مصرف‌کننده کاهش می یابد.
واقعیت اقتصادی

بیشتر اقتصاددانان بر این باورند که تعرفه‌ها باعث افزایش قیمت کالاهای وارداتی و در نتیجه افزایش هزینه زندگی در آمریکا می‌شود. طبق ارزیابی کارشناسان این افزایش حدود 1253 دلار در سال برای هر خانواده آمریکایی است.

نتیجه

این هدف بر خلاف واقعیات بازار است و ممکن است به ضرر جایگاه سیاسی ترامپ تمام شود.

قیمت میلگرد ساختمانی A3 امروز

تاثیر مستقیم تعرفه‌ها بر بازار فولاد چین

با اعمال تعرفه‌های ۲۵ درصدی، صادرات فولاد چین به آمریکا با افت شدید مواجه شد؛ این موضوع باعث شد که تولیدکنندگان چینی برای حفظ بازار خود، به سمت بازارهای نوظهور در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین حرکت کنند. همزمان، دولت چین با تشویق سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین تولید فولاد، میزان رقابت پذیری را افزایش خواهد داد. همچنین، چین سیاست کنترل ظرفیت مازاد را در پیش گرفته، تا از افت قیمت جهانی فولاد جلوگیری کند.

پیامدهای تعرفه‌ها بر بازار فولاد جهانی

اعمال تعرفه‌ها از سوی آمریکا باعث افزایش قیمت فولاد در بازار جهانی شده است. از آنجا که آمریکا بخش بزرگی از واردات فولاد خود را کاهش داد، بازار جهانی با مازاد عرضه از سوی کشورهایی چون چین مواجه شد. این مازاد، به کشورهای ثالث صادر شده است. که باعث افت قیمت در برخی مناطق و رقابت شدید در بازار اروپا، خاورمیانه و آفریقا شد. از سوی دیگر، شرکت‌های فولادی در آمریکا در ابتدا از یک جنگ تعرفه ای سود بردند، اما در ادامه به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه، کاهش تقاضا و نوسانات بازار، با مشکلاتی مواجه شده اند.

واکنش کشورهای ثالث به جنگ تعرفه‌ای

اتحادیه اروپا، ژاپن، کره جنوبی و هند نیز از تبعات جنگ تجاری آمریکا و چین متأثر شده اند. برخی از این کشورها نیز برای محافظت از صنایع فولادی خود، به اعمال تعرفه‌های متقابل و سیاست‌های حمایتی روی آورده اند. اتحادیه اروپا، پس از افزایش واردات فولاد ارزان از چین، سهمیه‌بندی واردات فولاد را اجرایی کرد، تا از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند. در نتیجه، بازار جهانی فولاد در وضعیت بی‌ثباتی قرار گرفته و پیش‌بینی قیمت‌ها دشوار شد.

وضعیت بازار فولاد ایران در سایه جنگ تعرفه‌ای

بازار فولاد ایران نیز از این تحولات جهانی بی‌نصیب نماند. با کاهش تقاضای فولاد چین در آمریکا، ایران بخشی از محصولات خود را به منطقه خاورمیانه و کشورهای همسایه صادر کرد. که باعث افزایش رقابت برای فولادسازان ایرانی شد. از سوی دیگر، افزایش قیمت جهانی فولاد در برخی سال‌ها، به نفع صادرات فولاد ایران بود؛ اما تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت‌های بانکی و مشکلات حمل‌ونقل، مانعی بزرگ در مسیر بهره‌مندی کامل ایران از فرصت‌های صادراتی است. همچنین، نوسانات ارزی و سیاست‌های تجاری داخلی، تاثیرات مضاعفی بر بازار داخلی فولاد گذاشت.

تاثیرات تعرفه‌ها بر قیمت فولاد

پس از وضع تعرفه‌ها توسط آمریکا، قیمت فولاد در بازار جهانی نوسانات شدیدی را تجربه کرد. در سال ۲۰۱۸، قیمت هر تن فولاد از حدود ۶۸۰ دلار به بیش از ۹۰۰ دلار رسید. اما در سال ۲۰۱۹، با اشباع بازار، قیمت‌ها افت کرده و به زیر ۶۷۰ دلار رسید. در دوران پاندمی کووید-۱۹، با کاهش تولید جهانی و بهبود تقاضا، قیمت فولاد مجدداً افزایش یافت و در سال ۲۰۲۱ به بیش از ۱۲۰۰ دلار در هر تن رسید. این نوسانات، برنامه‌ریزی بلندمدت را برای شرکت‌ها دشوار کرد. که بسیاری از خریداران فولاد ترجیح داده که موجودی انبار خود را افزایش دهند. تا از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کنند.

تغییر مسیرهای صادراتی چین

در واکنش به کاهش صادرات به آمریکا، چین مسیر صادراتی خود را متنوع کرد. در پی این تصیم، بازار هند، آسیای جنوب شرقی، آفریقا و کشورهای اروپای شرقی، بعنوان هدف صادرات فولاد چین قرار گرفتند. همچنین، پروژه‌های عظیم زیرساختی و جاده ای، فرصتی برای چین ایجاد کرد. تا فولاد خود را در پروژه‌های کشورهای در حال توسعه به‌کار گیرد. این سیاست، علاوه بر جبران کاهش صادرات به آمریکا، موقعیت ژئوپلیتیکی چین را در بازارهای جدید را تقویت کرد.

آینده جنگ تعرفه‌ای و چشم‌انداز صنعت فولاد

در آینده، جنگ تعرفه‌ای نه به شکل علنی، بلکه در قالب رقابت‌های تکنولوژیکی، زیست‌محیطی و ژئوپلیتیکی ادامه خواهد یافت. صنعت فولاد نیز باید خود را با این تحولات هماهنگ نموده و با اتکا بر نوآوری، بهره‌وری و تنوع بازار، جایگاه خود را در عرصه جهانی تثبیت نماید.

نتیجه‌گیری

جنگ تعرفه‌ای میان ایالات متحده و چین، بیش از آنکه صرفاً یک نزاع اقتصادی باشد، به رقابتی همه‌جانبه میان دو قدرت بزرگ اقتصادی جهان تبدیل شده است. صنعت فولاد به عنوان یکی از نخستین قربانیان این جنگ، تحولات عمیقی را از سر گذرانده است. افزایش قیمت، تغییر در الگوهای صادرات و واردات، تشدید رقابت در بازارهای جهانی و تغییرات فناورانه، همگی از پیامدهای این جنگ تجاری هستند. در این میان، ایران نیز باید با رصد دقیق تحولات جهانی، انعطاف‌پذیری استراتژیک خود را افزایش دهد، تا در آینده در بازار پرنوسان فولاد، حضوری مؤثر و پایدار داشته باشد.