اختصاص ارز حاصل از صادرات به مرکز مبادله ارز، یکی از مهمترین ابزارهای سیاستگذاری پولی و تجاری در اقتصاد ایران به شمار میرود. که در طی سالهای اخیر، به دلیل محدودیتهای شدید در دسترسی به منابع ارزی ناشی از تحریمها و کاهش درآمدهای نفتی، از اهمیت بالایی برخوردار شده است. در چنین شرایطی، ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به مهمترین منبع تأمین نیازهای وارداتی کشور تبدیل گردیده و نحوه بازگشت آن به چرخه رسمی اقتصاد، تأثیر مستقیمی بر ثبات بازار ارز، کنترل تورم و حتی روند رشد بخشهای مختلف صنعتی و تولیدی دارد.
اخیراً رئیس کمیته فقهی بانک مرکزی پیشنهاداتی در این خصوص داده است، که ۱۰۰ درصد ارز صادراتی در مرکز مبادله ارز عرضه می شود. تا با افزایش شفافیت و عرضه کافی ارز، ثبات بیشتری در بازار ایجاد می گردد. این پیشنهاد بار دیگر بحثهای زیادی را در میان فعالان اقتصادی، تجار، و سیاستگذاران برانگیخته است. مخالفان آن، محدودیتهای ناشی از اجبار کامل را برای صادرکنندگان مطرح میکنند، در حالی که موافقان، آن را راهی برای کاهش سوداگری ارزی و جلوگیری از نوسانات غیرشفاف میدانند.
برای بررسی جامع این موضوع، ابتدا روشهای بازگشت ارز صادراتی، نحوه فروش آن در سامانه نیما، میزان عرضه ارز بر اساس حجم صادرات، اهمیت بازگشت ارز و تأثیر آن بر بازار فولاد بطور دقیق بررسی می شود.
بر اساس قوانین و دستورالعملهای بانک مرکزی، تمامی صادرکنندگان کالا و خدمات موظفاند که ارز حاصل از صادرات خود را به چرخه اقتصادی کشور بازگردانند. این الزام عمدتا به دلیل اختصاص این ارز برای واردات کالاهای اساسی، مواد اولیه صنایع و تجهیزات تولیدی است.
طبق مصوبات دولت و شورای عالی هماهنگی اقتصادی، صادرکنندگان معمولاً باید در بازهای حداکثر ۶ ماهه پس از صدور پروانه گمرکی، ارز صادراتی را به چرخه بازگردانند. این بازگشت میتواند از چند مسیر صورت گیرد. که عمده این مسیرها به شرح زیر است.
این تنوع روشها به منظور انعطاف بیشتر و تسهیل در انجام تعهدات طراحی شده، اما همچنان الزامی بودن اصل بازگشت ارز پابرجاست.
سامانه نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) به عنوان بستر اصلی عرضه و تقاضای ارز صادراتی در ایران عمل میکند. روند فروش ارز در این سامانه به شکل زیر است:
این مکانیزم منجر به افزایش شفافیت، ردیابی و کنترل معاملات تحت نظارت بانک مرکزی می شود.
دولت برای ایجاد عدالت و تناسب میان صادرکنندگان کوچک و بزرگ، مقررات متفاوتی برای میزان عرضه ارز در سامانه نیما وضع کرده، که بشرح زیر است.
این نظام پلکانی با هدف حمایت از صادرکنندگان خرد و افزایش شفافیت در صادرات کلان طراحی شده است.
بازگشت ارز حاصل از صادرات، تنها یک الزام قانونی نیست، بلکه یک ابزار کلیدی در مدیریت اقتصاد کلان محسوب میشود. اهمیت آن از چند زاویه قابل بررسی است.
یکی از بحثهای چالشبرانگیز، مهلت زمانی بازگشت ارز است. بر اساس آخرین دستورالعملها، فرجه بازگشت ارز صادراتی بشرح زیر است.
عدم رعایت این مهلتها منجر به جریمه، عدم پذیرش ایفای تعهد یا حتی سلب مجوز صادراتی می شود.
برای تأیید رسمی بازگشت ارز، صرف ادعا یا توافق غیررسمی کافی نبوده،. مدارک و مستنداتی بشرح زیر نیاز دارد.
صنعت فولاد یکی از بزرگترین بخشهای صادراتی ایران است. که سالانه چندین میلیارد دلار ارز از این محل وارد کشور میشود.
نقش ارز صادراتی فولاد در بازار
| عنوان | قیمت | تاریخ بروزرسانی | نمودار قیمت |
|---|---|---|---|
| میلگرد آجدار سایز 16 بافق یزد A4 | تماس بگیرید | 12 آذر 1404 | |
| میلگرد آجدار سایز 16 کویر - 9 متری - A3 | تماس بگیرید | 8 آبان 1404 | |
| میلگرد آجدار سایز 16 آریان فولاد | 42,300 تومان | 12 آذر 1404 | |
| میلگرد آجدار سایز 16 ذوب آهن کرمان | تماس بگیرید | 12 آذر 1404 | |
| میلگرد آجدار سایز 16 کاوه اروند | 38,500 تومان | 12 آبان 1404 |
اختصاص ارز حاصل از صادرات به مرکز مبادله ارز، موضوعی فراتر از یک الزام اداری است. این سیاست در واقع یکی از ستونهای اصلی مدیریت ارزی ایران در شرایط تحریم و محدودیت منابع محسوب میشود. هرچند اجبار به عرضه ۱۰۰ درصدی ارز صادراتی، چالشهایی برای صادرکنندگان ایجاد می کند، اما در سطح کلان اقتصادی، ثبات بازار ارز و تأمین نیازهای کشور بدون این سیاست تقریباً غیرممکن خواهد بود.
بازگشت به موقع و کامل ارز صادراتی، ضمن آنکه به تثبیت بازار کمک میکند، باعث ارتقای اعتبار بینالمللی صادرکنندگان ایرانی و افزایش توان تولیدی صنایع بزرگ از جمله صنایع فولادی می شود. که در نهایت فشار تورمی بر زندگی روزمره مردم را کنترل می کند. بنابراین میتوان گفت که این سیاست نه تنها برای دولت، بلکه برای همه بازیگران اقتصادی کشور یک ضرورت حیاتی است.
